Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych jest problemem, który dotyczy wszystkich chorób przewlekłych, w tym reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). 67% pacjentów cierpiących na RZS przyjmuje leki w sposób nieodpowiedni lub wcale ich nie stosuje. Aż 23% pacjentów przyznaje się do zmniejszenia dawek leków bez konsultacji z reumatologiem, nie zdając sobie sprawy z konsekwencji zdrowotnych. Przyczyna takiego postępowania tkwi w braku zrozumienia na linii lekarz-pacjent i braku zaufania do lekarza. Jedynie 52% pacjentów całkowicie ufa swojemu lekarzowi. Powód? Bardzo często jest nim nieskuteczna komunikacja, na którą dodatkowo wpływ ma ograniczony czas wizyty.

Posługujący się bardzo często nieświadomie zbyt skomplikowanym językiem lekarz przekazuje niewystarczające informacje na temat choroby i leczenia, a niedoinformowany pacjent po powrocie do domu na własną rękę korzysta z nierzetelnych źródeł informacji, próbuje leczyć się samodzielnie czy też za namową osób trzecich przerywa leczenie z obawy przed działaniami niepożądanymi leku.

Według badania przeprowadzonego przez portal „TacyJakJa.pl” wśród chorych na RZS zarejestrowanych na portalu, mniej niż 40% pacjentów twierdzi, że zostało poinformowanych przez lekarza reumatologa o indywidualnym planie leczenia, roli terapii lekami modyfikującymi przebieg choroby czy czynnikach pogarszających przebieg choroby. Tylko 41% badanych zostało poinformowanych o większym ryzyku rozwoju osteoporozy w przebiegu RZS, a jedynie 24% o możliwości rozwoju niedokrwistości. Informacje o możliwych powikłaniach w postaci zajęcia płuc czy zmian w kręgosłupie szyjnym otrzymało mniej niż 20% badanych. Jedynie 28% było poinformowanych o ewentualnej konieczności w przyszłości leczenia operacyjnego.

Wynikająca z niedoinformowania niepewność powoduje u pacjenta strach i większą podatność na szukanie innych źródeł informacji. Nie otrzymując wyczerpujących informacji od lekarza, aż 89% pacjentów podjęło się samodzielnego wyszukiwania informacji o swojej chorobie w Internecie. Pacjenci szukali informacji przede wszystkim na temat objawów RZS, a następnie na temat leczenia tej choroby. Niedostateczne wyjaśnienie schematu leczenia przez lekarza specjalistę spowodowała, że najczęściej wyszukiwaną frazą w wyszukiwarce „Google” był skrót „RZS MTX”.

"Chcemy tę sytuację zmienić i polepszyć jakość życia pacjentów z RZS, ale również pomóc lekarzom w ich codziennej pracy. Dlatego w ramach III edycji ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „RZS Porozmawiajmy” staramy się zwrócić uwagę zarówno lekarzy reumatologów, jak i pacjentów na ogromną rolę, jaką w procesie terapeutycznym odgrywa komunikacja i budowanie relacji zaufania, która jest fundamentem dobrej współpracy. Mimo ograniczonego czasu na wizytę, sprawnie i  prawidłowo poprowadzona rozmowa przy wykorzystaniu wszystkiego co najlepsze z komunikacji werbalnej oraz niewerbalnej to większa efektywność wizyty, a przede wszystkim ogromny zysk zarówno dla lekarza, jak i pacjenta – mówi Monika Zientek, Prezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Młodych z Zapalnymi Chorobami Tkanki Łącznej „3majmy się razem”, partner kampanii „RZS Porozmawiajmy”.

"W Polsce częstość występowania RZS u osób powyżej 18 r.ż. wynosi 0,9%. Co roku odnotowuje się 8-16 tys. nowych przypadków. W RZS kluczowy jest czas od momentu pojawienia się pierwszych objawów do diagnostyki i włączenia odpowiedniego leczenia: "Wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie skutecznego leczenia przez reumatologa w ciągu kilku pierwszych tygodni od pojawienia pierwszych objawów to szansa dla pacjentów na zatrzymanie postępu choroby, zanim jeszcze dojdzie do nieodwracalnego uszkodzenia stawów. U pacjentów, którzy otrzymali pomoc w tym czasie, przy obecnie dostępnych opcjach terapeutycznych, udaje się osiągnąć remisję u większości chorych na RZS. Aktywność choroby i skuteczność leczenia można monitorować za pomocą zalecanych przez Europejską Ligę ds. Zwalczania Reumatyzmu (EULAR) wskaźników oceny aktywności RZS tzw. wskaźnik DAS28, SDAI i CDAI. Remisja lub niska aktywność choroby powinna zostać osiągnięta w ciągu 6 miesięcy. Natomiast w ciągu pierwszych 3 miesięcy powinno nastąpić istotne zmniejszenie aktywności choroby. Jeśli tak się nie stanie konieczne jest skorygowanie leczenia poprzez zmianę leku modyfikującego przebieg choroby lub dodanie innego leku np. leku biologicznego uzyskiwanego za pomocą technik inżynierii genetycznej " – mówi prof. dr hab. n. med. Piotr Głuszko, Kierownik Kliniki Reumatologii w Narodowym Instytucie Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie.

REKOMENDACJE EUROPEJSKIEJ LIGI DS. ZWALCZANIA REUMATYZMU (EULAR)

EULAR w swoich najnowszych wytycznych dla wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej rekomenduje, aby pacjenci chorzy na RZS:

• otrzymywali od lekarza prowadzącego:
  • wyczerpujące informacje na temat swojej choroby, planu i celu  leczenia;

• powikłań choroby, takich jak np. zapalenie mięśnia sercowego, osteoporozy czy zapalenia nerek, ewentualnie dodatkowych form uzupełniających leczenie farmakologiczne, takich jak fizjoterapia czy leczenie operacyjne;
  • poradę dotyczącą zdrowego stylu życia w tym zaprzestania palenia, ograniczenia spożycia alkoholu, zdrowej diety czy sposobów zapobiegania zaburzeniom snu;
  • informacje na temat korzyści wynikających z regularnych ćwiczeń fizycznych oraz rekomendacje dotyczące sposobu ich wykonywania;
  • informacje na temat korzyści płynących z leczenia lekami modyfikującymi przebieg choroby i lekami biologicznymi oraz bezpieczeństwa stosowanych leków;
  • informacje na temat ryzyka stosowania alternatywnych terapii uznawanych za objawowe, jeśli pacjent będzie chciał stosować takie metody;

• mieli wdrożone leczenie lekami modyfikującymi przebieg choroby od razu po postawieniu diagnozy, w przypadku braku poprawy klinicznej po 3 miesiącach stosowania wybranej terapii konieczne jest jej skorygowanie;
• mieli możliwość złagodzenia dolegliwości związanych z RZS takich jak ból czy sztywność stawów.

Podczas każdej wizyty pacjent powinien otrzymać od lekarza informacje na temat aktywności choroby i skuteczności zastosowanej terapii. Ocena stanu zdrowia pacjenta powinna być przeprowadzona zarówno pod kątem objawów, w tym nasilenia bólu, aktywności RZS, uszkodzeń spowodowanych postępem choroby, jak również schorzeń współistniejących.