Silny ból, sącząca się wydzielina, brudząca ubranie i podrażniająca skórę na pośladkach oraz zaburzenia funkcji zwieraczy. To objawy towarzyszące przetokom okołoodbytniczym, które są jednym z powikłań choroby Leśniowskiego-Crohna, a niekiedy pierwszą jej manifestacją. Przetoki dotyczą zazwyczaj osób młodych, ale mówi się niewiele. Tymczasem współczesna medycyna oferuje skuteczną pomoc dla tych pacjentów – to połączenie zabiegu chirurgicznego z podaniem w jego trakcie komórek macierzystych.

Choroba Leśniowskiego-Crohna należy do nieswoistych chorób zapalnych jelit (NChZJ, NZJ). NZJ mogą występować u osób w każdym wieku, jednak najczęściej początek choroby ma miejsce w drugiej lub trzeciej dekadzie życia. W Polsce liczba chorych jest szacowana na 100 tys. osób, w tym 25 tys. pacjentów cierpi na chorobę Leśniowskiego-Crohna.

Najczęstszymi dolegliwościami w początkowym okresie są biegunki, bóle brzucha, stany podgorączkowe, chudnięcie i osłabienie. Jak wynika z danych Krajowego Rejestru Choroby Leśniowskiego-Crohna, średni czas od wystąpienia pierwszych objawów do postawienia rozpoznania, wynosi w Polsce 3,5 rok. Badania pokazują, że im dłuższy staż choroby Leśniowskiego-Crohna, tym większe ryzyko wystąpienia przetoki. Statystycznie powikłanie to występuje u 12% pacjentów chorujących na chorobę Leśniowskiego-Crohna od roku i u 26% pacjentów chorujących 20 i więcej lat. Zdarza się też, że zmiany okołoodbytnicze wyprzedzają diagnozę choroby Leśniowskiego-Crohna.

Leczenie przetok okołoodbytniczych

Przetoki okołoodbytnicze to dodatkowe kanały łączące odbyt ze skórą w jego pobliżu, powstałe najczęściej w wyniku przebytego ropnia. Zakończeniem przetoki jest niewielki otwór, z którego może sączyć się ropna wydzielina, z domieszką krwi i kału, brudząca bieliznę i podrażniająca skórę. Przetoce okołoodbytniczej często towarzyszy ból o dużym nasileniu, niekiedy także gorączka. Przetoki są problemem niezwykle krępującym dla pacjentów, diametralnie pogarszającym jakość ich życia i upośledzającym codzienną aktywność. 

Leczenie przetok okołoodbytniczych w chorobie Leśniowskiego-Crohna wymaga dobrej współpracy gastroenterologa z chirurgiem lub proktologiem, ponieważ na ogół jest połączeniem farmakoterapii choroby podstawowej (stosowania antybiotyków, sterydów, leków immunosupresyjnych i leków biologicznych) oraz zabiegów chirurgicznych.

Leczenie przetok jest trudne, bo w zasadzie każda przetoka jest inna, stąd nie jest możliwe stworzenie generalnych standardów postępowania. Kluczowy jest indywidualny dobór metody leczenia przetoki dla każdego pacjenta. Niestety, uzyskiwane efekty terapeutyczne utrzymują się krótko, co prowadzi do nawrotu przetoki – mówił  prof. dr hab. n. med. Adam Dziki z Towarzystwa Chirurgów Polskich.

Najnowszym osiągnięciem medycyny w dziedzinie leczenia przetok okołoodbytniczych jest podanie, po odpowiednim przygotowaniu chirurgicznym przetoki, allogenicznych mezenchymalnych komórek macierzystych pozyskanych z tkanki tłuszczowej dorosłych dawców. Lek zawierający allogeniczne komórki macierzyste do stosowania u pacjentów z przetokami okołoodbytniczymi to zarejestrowany w 2018 r. przez Komisję Europejską preparat należący do grupy produktów terapii zaawansowanej (ATMP, Advanced Therapy Medicinal Product). Zgodnie z wynikami badań klinicznych ponad połowa pacjentów, u których zastosowano komórki macierzyste w leczeniu przetok okołoodbytniczych, pozostaje w remisji. Po roku obserwacji dochodziło nawet do zwiększenia odsetka całkowitych remisji do ponad 50%. Klinicyści określają możliwość leczenia przetok okołoodbytniczych za pomocą komórek macierzystych jako przełom w leczeniu chorych z przetokową postacią choroby Leśniowskiego-Crohna. Osiągnięcie remisji pozwala pacjentom na powrót do „normalnego” życia społecznego, zawodowego i rodzinnego, i znacząco poprawia jego jakość. Dlatego zarówno osoby chore, jak i lekarze, liczą na to, że możliwość leczenia przetok okołoodbytniczych z wykorzystaniem allogenicznych komórek macierzystych zostanie wkrótce udostępniona dla polskich pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna, kwalifikujących się do takiej terapii.